Ochwat

Ochwat jest to stan zapalny tworzywa kopytowego, czyli części wytwórczej rogu kopytowego, spowodowany miejscowymi zaburzeniami w mikrokrążeniu. W wyniku tego kość kopytowa przemieszcza się w stronę podeszwy. Najczęściej dotyczy kończyn przednich, rzadziej tylnych.

Przyczyny:

Główną przyczyną wystąpienia ochwatu jest przekarmienie paszą wysokoenergetyczną, czyli w naszych warunkach najczęściej owsem. Dochodzi tu do spadku kwasowości w jelitach grubych, co prowadzi do śmierci i rozpadu bakterii jelitowych z grupy Enterobacteriaceae. Uwalniane zostają endotoksyny wchodzące w skład ściany komórkowej w/w bakterii, które dostają się do krwi i wraz z nią do naczyń włosowatych kopyta. Tam poprzez szereg reakcji doprowadzają do zniszczenia blaszek wewnętrznej warstwy puszki kopytowej i w konsekwencji do powstania ochwatu. Z innych przyczyn wymienić należy zapalenie jelit, u klaczy zatrzymanie łożyska i posocznicowe zapalenie macicy, zapalenie płuc, zapalenie opłucnej, mięśniochwat porażenny, przyczyny mechaniczne, czy stosowanie dużych dawek kortykosteroidów przy chorobach skórnych. Wszystkie te schorzenia prowadzą do endotoksemii i/lub wyrzutu mediatorów zapalenia do krwi.

 

FAZY OCHWATU
I faza = faza rozwoju choroby	Zapoczątkowane zostaje oddzielanie się blaszek warstwy wewnętrznej puszki kopytowej od tworzywa kopytowego. Faza ta trwa od 8-12 do 30-40 godzin. Jedyne widoczne objawy dotyczą choroby pierwotnej.
II faza = faza ostra	Trwa od pierwszych objawów bolesności kopyta do przemieszczenia się kości kopytowej wewnątrz puszki kopytowej. Trwa kilka dni.
III faza = faza przewlekła	Następuje po fazie ostrej, o ile nie doszło do wyleczenia konia lub jego eutanazji. Może trwać nieokreśloną długość czasu. Widoczne są objawy bolesności, kulawizna, przemieszczenie kości kopytowej wewnątrz puszki kopytowej.

 

Objawy:

Pierwszym widocznym objawem ostrego ochwatu jest przenoszenie ciężaru ciała z jednej kończyny na drugą. Temperatura puszki kopytowej wzrasta do ponad 30oC, wyczuwalne jest tętnienie tętnic palcowych. Koń w czasie ruchu i przy badaniu ortopedycznym wykazuje objawy większej lub mniejszej bolesności, może przybierać charakterystyczną postawę odciążając piętki.

Przy ochwacie przewlekłym widoczna jest kulawizna, przy omacywaniu brzegu koronowego puszki kopytowej wyczuwalna jest ostra krawędź, na początku tylko na wysokości wyrostka wyprostnego kości kopytowej, w zaawansowanych stadiach wzdłuż całego brzegu. Kość kopytowa ulega przemieszczeniu w stronę podeszwy powodując jej uwypuklenie lub, w skrajnych przypadkach, przebicie. W miarę trwania ochwatu dochodzi do opóźnienia wzrostu przedniej ściany kopyta, przy zachowanym wzroście w okolicy piętek. W efekcie na przedniej ścianie puszki kopytowej widoczne są linie (obrączki), które zbiegają się z przodu, w miejscu najwolniejszego wzrostu puszki, i promieniście rozchodzą się na boki. W ekstremalnych przypadkach kopyto może przyjąć wygląd „pantofla Alladyna” lub może dojść do zejścia puszki kopytowej.

 

Stopnie kulawizny przy ochwacie

I° – koń przenosi ciężar ciała z jednej kończyny na drugą w celu odciążenia bolącej nogi, ale porusza się dość swobodnie.

II° – bardziej widoczna kulawizna, zwłaszcza w czasie obracania. Chód jest szczudłowaty, powłóczący. Podniesienie kończyny nie powoduje dyskomfortu kończyny przeciwległej.

III° – koń niechętnie się porusza, przeciwstawia się próbom podnoszenia kończyny z powodu silnej bolesności kończyny przeciwległej

IV° – koń nie chce się poruszać, często nie jest w stanie się podnieść

 

Postępowanie:

Najważniejszym elementem leczenia ochwatu jest leczenie choroby podstawowej! Oprócz tego lekarz weterynarii podaje leki przeciwzapalne, przeciwbólowe i jeżeli potrzeba płyny i antybiotyki. Konia należy całkowicie odstawić od pracy i trzymać w boksie na głębokiej ściółce (najlepiej piasek lub trociny), a chore kończyny chłodzić.

Zmiany przewlekłe, gdy nastąpiło opuszczenie kości kopytowej i związane z nim zmiany puszki kopytowej, są nieuleczalne. Tylko za pomocą odpowiedniego podkucia można zmniejszyć kulawiznę i przedłużyć zwierzęciu zdolność do pracy. Gdy nastąpiło już oddzielenie się rogu, należy róg zdjąć, zdezynfekować powierzchnię, usunąć martwe tkanki i założyć opatrunek.)

Jeżeli mimo rozpoczętego leczenia kość kopytowa dalej przemieszcza się w stronę podeszwy, a ból nie ustępuje, wykonuje się przecięcie ścięgna zginacza głębokiego palców.

Mięśniochwat porażenny

Jednostka ta posiada wiele różnych nazw w każdym języku. Znana jest u nas jako mięśniochwat porażenny lub choroba poświąteczna, z łac. - mioglobinuria paralitica equorum, z ang. – equine rhabdomyolisis syndrom (ERS), tying-up, Monday morning disease, set fast i in. Prowadzi ona do uszkodzenia włókien mięśniowych oraz uwolnienia produktów ich rozpadu, które obciążają miąższowe narządy wewnętrzne.

Mięśniochwat ma tendencję nawrotową z różnymi interwałami pomiędzy „atakami” oraz zmiennym nasileniem objawów, nawet u tych samych osobników. Trening jest czynnikiem wyzwalającym, ale jego intensywność predysponująca do wywołania objawów jest trudna do ustalenia, nawet u tego samego osobnika. Trudno jest jednoznacznie ustalić przyczynę, a tym bardziej spodziewany przebieg reakcji. Dlatego równie trudno jest ustalić optymalne leczenie, jak i postępowanie profilaktyczne, które będzie skuteczne w kolejnym przypadku.

Do najczęstszych przyczyn mięśniochwatu możemy zaliczyć:

• nadmiar węglowodanów w diecie

• miejscową hipoksję (niedotlenienie)

• niedobór witaminy E i selenu

• zaburzenia metaboliczne

• zaburzenia hormonalne, szczególnie dotyczące przemiany hormonów płciowych i tarczycy

• etiologia wirusowa

• zaburzenia elektrolitów

• temperament

Istnieje opinia, że prawidłowe żywienie oraz utrzymanie może znacznie ograniczyć możliwość pojawienia się schorzenia, co sugeruje dużą rolę środowiska w etiologii mięśniochwatu.

Choroba poświąteczna notowana jest u wszystkich ras i typów koni, w różnych porach roku i w zasadzie bez względu na wiek, chociaż obserwuje się więcej przypadków u koni w wieku od 2 do 15 lat, co można wiązać z faktem, iż w tym wieku konie wykazują się największą aktywnością. Zaobserwowano też, iż mięśniochwat częściej pojawia się u klaczy, a szczególnie młodych. Często, jako przyczynę zachorowania, wymienia się nie zmniejszoną dawkę pokarmową u koni, które po intensywnej pracy zostały pozbawione ruchu przez jakiś czas (związana jest z tym nazwa „choroba poświąteczna”). Jednakże, obecnie rzadziej ta przyczyna jest wymieniana, ponieważ coraz więcej przypadków notuje się u koni będących w trakcie regularnego treningu.

 

Objawy mięśniochwatu

- niechęć do ruchu, sztywny chód

- zwiększenie liczby uderzeń serca

- koń intensywnie się poci

- wzrost napięcia mięśni

- brunatno-czerwony mocz

 

W lekkiej formie schorzenia, objawy trudno odróżnić od innych schorzeń prowadzących do kulawizn, czy sztywnego chodu. W bardziej klasycznych przypadkach, obserwujemy nasilającą się niechęć do ruchu, lub wręcz brak możliwości poruszania się. Objawia się to poprzez sztywność chodu, skracanie kroków w trakcie przeprowadzania, czy w ekstremalnych warunkach wręcz zaleganie.

Najczęściej schorzenie obejmuje tylne kończyny, rzadziej przednie, zwykle obustronnie, choć zdarza się też jednostronnie. W łagodnych przypadkach choroby, poza sztywnością, nie obserwuje się żadnych innych objawów, w cięższych, występuje się obrzęk i bolesność zajętych mięśni. U chorych zwierząt widoczne są objawy bólu i stresu. Konie spoglądają na bolesne miejsca, mają przyspieszone tętno oraz oddechy. W cięższych przypadkach obserwuje się brunatne zabarwienie moczu, co wskazuje na rozległe uszkodzenia mięśni.

Nasilenie objawów klinicznych nie musi być skorelowane z intensywnością i długością trwania obciążenia fizycznego, choć obserwuje się podobną zależność.

Postępowanie:

Mięśniochwat wymaga pomocy lekarza weterynarii!!!

W zależności od intensywności objawów może być konieczność dożylnego nawodnienia konia, oraz terapii farmakologicznej. Koń powinien mieć spokój i stać w boksie na miękkim podłożu. Należy koniowi podać środki moczopędne, osłaniające wątrobę i płyn Ringera, wieloelektrolitowy lub fizjologiczny.

Zdarzają się opinie, że konia z powyższymi objawami należy oprowadzać. Nie wolno tego robić! U chorego konia nastąpiło uszkodzenie mięśni, więc potrzebuje czasu na regeneracje. Ruch jest niewskazany.

Podstawowe parametry życiowe u koni

W każdym przypadku zaburzeń zdrowotnych u koni należy ocenić podstawowe parametry życiowe. Świadczą one o aktualnym stanie organizmu. Wszelkie zaburzenia samokontroli organizmu (homeostazy) manifestują się zmianą postawy, zaburzeniem krążenia (tętno, zabarwienie błon śluzowych), temperatury i oddechów.

Ocena podstawowych parametrów życiowych polega na ocenie:

• postawy konia

• układu oddechowego

• układu naczyniowo-sercowego

• temperatury ciała

• obecności wstrząsu

• stanu nawodnienia organizmu

Należy oglądnąć konia z pewnej odległości, na zewnątrz stajni. Zwrócić uwagę na objawy apatii, niepokoju, bólu (oglądanie się na boki, grzebanie nogą, przeciąganie się, tarzanie się), obecność ściółki na sierści, grzywie i / lub ogonie, nienormalną postawę. Jednocześnie zwrócić należy uwagą na środowisko, tj. karmę, wodę, ilość i wygląd kału. W przypadku krwawienia, czy innych ostrych objawów, nie powinno to jednak zabierać zbyt dużo czasu. 

Podstawowe parametry życiowe
Tętno	23-48/min.
oddechy	8-16/min.
Temperatura (konie dorosłe)	37,5-38,5oC
Temperatura (źrebięta)	39,0oC
Błony śluzowe	różowe
Czas kapilarny	do 2 sek.

Temperatura:

Pomiaru temperatury dokonujemy termometrem weterynaryjnym lub elektronicznym, umieszczając go w prostnicy i mierząc od 2 do 5 min. Podwyższenie ciepłoty ciała świadczy o rozwijającym się zakażeniu, obniżona temperatura może świadczyć o wstrząsie związanym z bólem, utratą krwi, uszkodzeniem narządów wewnętrznych, toksemią itp. Czas pomiaru można wykorzystać na ocenę innych parametrów.

Tętno:

Tętno mierzymy wzdłuż tętnicy twarzowej (pod żuchwą, na kości), która wyczuwalna jest jako twór przypominający makaron spaghetti, lub osłuchując stetoskopem serce (na wysokości łokcia, po lewej stronie). Normalnie – 30-40/minut. Średnio za dolną granicę uważa się 28, 30 uderzeń na min., jednakże niektóre wytrenowane konie mogą mieć fizjologicznie 23 uderzenia, co u innych koni będzie traktowane jako bradykardia. Gdy koń jest zdenerwowany tętno może być przyspieszone. Podwyższone tętno może świadczyć o bólu. Jego charakter jest również bardzo ważny dla oceny stanu układu krążenia.

Oddechy:

Oddechy mierzymy obserwując klatkę piersiową, przykładając rękę do nozdrzy lub osłuchując stetoskopem okolicę krtani. Należy ocenić również charakter oddechów, ich symetryczność (przez przyłożenie ręki lub lusterka do nozdrzy) i dźwięki patologiczne. Normalnie – 8-16 oddechów / min. Koń spokojny oddycha rzadko, spokojnie i głęboko. Natomiast szybkie i powierzchowne oddechy świadczą o szoku. Przy bólu oddechy są nierówne i nerwowe.

Ocena błon śluzowych:

Ocena błon śluzowych polega na ocenie barwy i wilgotności dziąseł oraz czasu wypełniania naczyń kapilarnych. Normalnie dziąsła są różowe i wilgotne. Blade świadczą o bólu lub krwotoku. Przy dużym odwodnieniu przybierają barwę ciemnoczerwoną. Szarobrązowe, przekrwione są przy wstrząsie, zapaści krążeniowej (potrzebna szybka pomoc). Sinoniebieskie świadczą o niewydolności krążenia (również potrzebna szybka pomoc). Czas kapilarny mierzymy przez uciśnięcie dziąsła i następnie oceniamy powrót błony śluzowej do normalnej barwy – prawidłowo czas kapilarny wynosi do 2 sekund. Nienormalne barwa dziąseł (jasnoczerwona, ciemnoczerwona, niebieskawa lub biała) i czas kapilarny dłuższy niż 2 sekundy może świadczyć o różnych formach wstrząsu.