Kastracja

Kastrację, czyli usunięcie jąder u samców tchórzofretek, najlepiej wykonać w wieku 6-8 miesięcy.

Zalety:

• zmniejszenie samczej agresji

• znaczne ograniczenie charakterystycznego, nieprzyjemnego samczego zapachu, pochodzącego ze skórnych łojowych gruczołów zapachowych

• zapobieganie nowotworom jąder

• ograniczenie płodności

Jądra są umiejscowione w worku mosznowym, w tylno-brzusznej części ciała (fot 1). Zabieg przeprowadza się w pełnej narkozie lub po zastosowaniu leków uspokajających i znieczulenia dojądrowego (fot 3). Przed zabiegiem należy usunąć sierść ze skóry pokrywającej worek mosznowy, skórę odtłuszcza się i dezynfekuje, a następnie przez podłużne nacięcie worka mosznowego wyjmuje się na zewnątrz jądra i podwiązuje powrózki nasienne.

U tchórzofretek możliwe jest również podwiązanie samych nasieniowodów, jednak jedyną zaletą takiego postępowania jest ograniczenie płodności, bez likwidacji nieprzyjemnego zapachu i agresji związanej z testosteronem. Jest to zabieg stosowany w hodowlach zarodowych, w których u samic nie przeznaczonych w danym momencie do rozrodu przerywa się rujkę przy pomocy kryjącego, ale niepłodnego samca (owulacja prowokowana), co ma zapobiegać toksycznemu działaniu estrogenów na szpik kostny.

Hiperestrogenizacja (nadmiar estrogenów)

Tchórzofretki są bardzo wrażliwe na nadmiar estrogenów – dotyczy to zarówno estrogenów produkowanych przez organizm samicy w czasie rui (estrogeny endogenne), jak i stosowanych w celach leczniczych (estrogeny egzogenne).

Estrogeny mają działanie toksyczne na szpik kostny!

Patogeneza:

U samic tchórzofretek występuje owulacja prowokowana, tzn. jajeczkowanie jest „wywołane” aktem kopulacji. Jeżeli nie dojdzie do pokrycia, fretka może pozostać w rui przez dłuższy czas (nawet kilka miesięcy), ciągle produkując duże ilości estrogenów. Estrogeny zaś mają toksyczne działanie na szpik kostny – powodują zmniejszenie produkcji krwinek czerwonych, białych i płytek krwi.

Objawy:

Zwiększony poziom estrogenów i związane z tym zaburzenia ze strony szpiku kostnego powodują obniżenie odporności, a co za tym idzie zwiększona podatność na różne infekcje, zaburzenia krzepnięcia, które mogą prowadzić do wylewów krwawych i krwotoków, oraz widoczne, przedłużające się objawy rui.

Objawy kliniczne fretek z zaawansowaną hiperestrogenizacją obejmują obrzęk sromu, wyciek z dróg rodnych, depresję, brak apetytu, osłabienie, bladość błon śluzowych, zaburzenia rytmu serca, wybroczyny i wylewy krwawe pod skórą i na błonach śluzowych, wymioty z krwią oraz obustronne symetryczne przerzedzenie włosa i wyłysienia na tylnych łapkach i po bokach ciała. Możliwe są objawy objawy nerwowe. U niektórych fretek może dojść do zbierania się w macicy płynu i do ropomacicza.

UWAGA! Każda tchórzofretka, u której ruja trwa dłużej niż 1 miesiąc, jest zagrożona hiperestrogenizacją.

Rozpoznanie:

• Objawy kliniczne – przedłużająca się ruja, powiększenie sromu, zaburzenia krzepnięcia, symetryczne wyłysienia, nawracające infekcje.

• W badaniu morfologicznym krwi – obniżenie poziomu krwinek czerwonych (anemia), białych (leukopenia) oraz płytek krwi (trombocytopenia).

• Badanie cytologiczne wypłuczyn z dróg rodnych – wysoki odsetek komórek powierzchownych (>90%), przy przedłużającej się rui widoczne są bakterie, neutrofile i niewielka ilość erytrocytów.

Leczenie:

Głównym celem leczenia jest obniżenie poziomu estrogenów we krwi. Dodatkowo do momentu, kiedy szpik kostny podejmie normalną pracę, konieczne jest leczenie podtrzymujące.

1. Obniżenie poziomu estrogenów. 
   Najskuteczniejszą metodą obniżenia poziomu estrogenów jest sterylizacja, jednak ze względu na uszkodzenie szpiku kostnego nie zawsze jest możliwy zabieg operacyjny. W takiej sytuacji wywołuje się owulację przy pomocy hormonów płciowych (hCG lub GnRH). Zabieg jest możliwy, jeżeli wyniki krwi wrócą do normy.
   Jeżeli objawy „zatrucia” estrogenami występują u samicy sterylizowanej, należy podejrzewać przetrwały jajnik (pozostawiony po zabiegu fragment jajnika, który podejmuje normalną funkcję i może być źródłem estrogenów) lub guz kory nadnerczy. W takiej sytuacji podaje się hormony wywołujące owulację, a jeżeli objawy rui nie wycofają się, wskazana jest laparotomia diagnostyczna w celu potwierdzenia ewentualnych zmian nowotworowych.

2. Leczenie podtrzymujące. 
   U chorych fretek podaje się płyny (w kroplówce), żelazo, witaminy z grupy B, oraz antybiotyki (w celu zapobiegania wtórnym infekcjom). Ważne jest, aby ograniczyć możliwość skaleczeń, ze względu na ryzyko krwawień. W przypadku krwotoku lub znacznego obniżenia wskaźników hematologicznych wskazana jest transfuzja krwi.

Rokowanie:

Rokowanie zależy od stopnia uszkodzenia szpiku i wyników krwi.

• Ht > 25% – rokowanie dobre

• Ht 15-25 % – rokowanie ostrożne

• Ht < 15% – rokowanie niepomyślne

Zapobieganie: kastracja samic!!!

Nosówka

Nosówka jest jedną z najgroźniejszych chorób, jakie mogą wystąpić u tchórzofretek. Przyczyną jest wirus nosówki psów, należący do rodziny Paramyxoviridae. Aby ustrzec fretki od tej prawie zawsze śmiertelnej choroby należy poddawać je regularnym szczepieniom ochronnym.

Patogeneza:

Fretki zarażają się nosówką od chorych zwierząt lub przez kontakt z ich wydzielinami lub wydalinami (wyciek z nosa i oczu, kał, mocz). Od kontaktu z wirusem do pojawienia się pierwszych objawów mija 7-10 dni (okres inkubacji).

Objawy: 

Nosówka powinna być podejrzewana u każdej nieszczepionej tchórzofretki wykazującej podejrzane objawy!

• Często pierwsze objawy nosówki u tchórzofretek dotyczą okolicy pyska – skóra warg i brody staje się obrzęknięta i owrzodziała, a następnie pojawiają się strupy. Jednocześnie mogą pojawić się zmiany w okolicy odbytu i pachwin. Towarzyszy im wychudzenie, apatia, gorączka, światłowstręt, zaciskanie powiek, śluzowo-ropny wyciek z oczu i nosa. Na policzkach mogą pojawić się brązowe strupy, wyciek z oczu może sklejać powieki. Często obserwuje się nadmierne rogowacenie opuszek łap (hiperkeratoza).

• W następnej kolejności pojawiają się objawy ze strony układu oddechowego, w którym dochodzi do replikacji wirusa. Pojawia się kaszel, a drogi oddechowe są wtórnie zasiedlane przez chorobotwórcze bakterie, które pogłębiają zmiany zapalne w płucach, prowadząc często do śmierci.

• Objawy nerwowe – towarzyszą zaawansowanej nosówce – zaburzenia koordynacji, skręt szyi, zezowanie.

Rozpoznanie:

Rozpoznanie oparte jest na wywiadzie (brak szczepień przeciwko nosówce, kontakt z chorymi zwierzętami), badaniu klinicznym i badaniach dodatkowych. Ostatecznym potwierdzeniem są badania serologiczne (wymaz ze spojówek, zeskrobiny z błon śluzowych, krew), jednak są one przydatne jedynie w pierwszych dniach choroby, a dodatkowo należy się liczyć z wynikami fałszywie ujemnymi.

W pośmiertnym badaniu histo-patologicznym można stwierdzić ciałka wtrętowe wewnątrzplazmatyczne w komórkach nabłonka tchawicy, pęcherza moczowego, skóry, przewodu pokarmowego, a także w węzłach chłonnych, śledzionie i gruczołach ślinowych.

Postępowanie:

• Leczenie - brak, śmiertelność sięga 100%. Najlepsze, co właściciel może zrobić, aby nie narażać fretki na cierpienie, jest eutanazja. Jeżeli nie zdecyduje się na takie ostateczne rozwiązanie, stosuje się leczenie paliatywne (antybiotyki + leczenie podtrzymujące)

• Zapobieganie - SZCZEPIENIA OCHRONNE! Pierwsze szczepienie wykonuje się w wieku 6-8 tygodni, a następne co 3-4 tygodnie, aż do ukończenia 14 tygodni. Szczepienia przypominające wykonuje się co roku.
  W Polsce na razie nie ma zarejestrowanych szczepionych dla tchórzofretek, więc stosuje się szczepionki wieloskładnikowe przeznaczone dla psów. Wiąże się to z ryzykiem efektów ubocznych (reakcje uczuleniowe), dlatego fretki po szczepieniu powinny pozostać przez około 30 minut pod okiem lekarza weterynarii.
  W przypadku wystąpienia nosówki u tchórzofretki lub psa, należy przed kupnem nowego zwierzęcia przeprowadzić dokładną dezynfekcję pomieszczeń – skuteczne są standardowo używane środki dezynfekcyjne.